شیر منبع غنی از کلسیم است، ماده معدنی که برای ساخت استخوان‌ها به‌مقدار زیادی مورد نیاز است. از طرف دیگر، پس از سوخت و سازِ مواد حاصل از جذب شیر در داخل سلول‌ها، مواد اسیدی تولید می‌شوند. اسید برای استخوان‌ها خوب نیست، زیرا بدن در این شرایط، کلسیم را از استخوان بیرون کشیده و با آن اسید را خثنی می‌کند. دو مورد ذکر شده، سبب شده است که یک پارادوکس در مورد مصرف شیر و پوکی استخوان شکل بگیرد. آیا واقعا خوردن شیر باعث پوکی استخوان می‌شود و یا از پوکی استخوان جلوگیری می‌کند؟
بیایید دلایل هر دو نظریه را با هم بررسی کنیم.
فهرست
نظریه 1: شیر از پوکی استخوان جلوگیری می‌کند.
سال‌های سال است مطالعات مختلفی گزارش می‌کنند که مصرف کمِ لبنیات، با افزایش پوکی استخوان در سنین بالاتر و شکستگی‌های زودرس همراه است. به عبارت دیگر، مصرف شیر و پوکی استخوان رابطه معکوس دارند. شیر علاوه بر کلسیم، دارای مقادیر زیادی فسفر است؛ ماده معدنی دیگری که برای ساخت استخوان‌ها لازم است. علاوه بر این، برای ساخت این بافته‌های سخت، بدن نیاز به پروتئین دارد؛ چون درساختار استخوان، پروتئین هم به‌کار رفته و از آن گذشته، آنزیم‌هایی که استخوان را می‌سازند پروتئینی هستند. شیر یک منبع غنی و نسبتا ارزان از پروتئین است که ارزش پروتئین آن هم بسیار بالاست. به عبارت دیگر، می‌توان گفت ارزش پروتئین شیر در حدود ارزش پروتئین گوشت است؛ با این حال، قیمت آن بسیار کمتر است. در دنیایی که کمبود پروتئین بسیار شایع است و قیمت پروتئین‌های گوشتی زیاد است، شیر می‌تواند یک جایگزین مناسب برای تامین پروتئین بدن باشد. پروتئینِ با کیفیت، پروتئینی است که دارای اسیدهای آمینه ضروری زیادی است، اسیدهای آمینه‌ای که بدن نمی‌تواند انها را بسازد و حتما باید با غذا دریافت شوند.
همه این‌ها منطقا نشان می‌دهد که این ماده غذایی برای سلامت بدن و استخوان‌ها لازم است و باید به میزان کافی مصرف گردد.
نظریه 2: مصرف شیر باعث پوکی استخوان می‌شود
این نظریه که اخیرا با نتایج برخی از مطالعات همسو گشته است، شیر را عامل پوکی استخوان می‌داند. دلیل آن هم این است که شیر حاوی پروتئین بالایی است که در اثر متابولیسم آن در داخل بدن، مواد اسیدی تولید می‌شود. از آنجا که لازم است همیشه میزان PH خون در یک محدوده دقیق حفظ گردد تا حیات انسان به‌مخاطره نیفند، بدن برای خنثی‌کردن این اسید، وارد عمل می‌شود. یکی از منابعی که برای خنثی‌کردن اسید استفاده می‌شود کلسیم موجود در استخوان‌ها است. به عبارت دیگر، بدن کلسیم را در داخل خون آزاد می‌کند تا اسید را ازبین ببرد و این می‌تواند به پوکی استخوان منجر گردد.
تحلیل دو نظریه
شاید با دلایل ذکر شده، هر دو نظریه منطقی به‌نظر برسند. با این حال شاید چیزی که مغفول باقی مانده است، میزان شیر مصرفی، شرایط بدنی افرادی که از آن استفاده می‌کنند و نیاز آنها است.
هر ماده غذایی از جمله شیر و سایر لبنیات در مقادیری برای بدن مفید هستند، این در حالی است که وقتی بیش از حد نیاز مصرف شوند، می‌توانند اثرات بدی را به‌جای بگذارند. حتی یک دارو که در مقدار معین می‌تواند فردی را شفا دهد، در مقادیر زیاد سبب مرگ او خواهد شد.
در مورد نظریه‌های شیر و پوکی استخوان نیز همین واقعیت صدق می‌کند.
سال‌های سال، ما این توصیه را به شکل مکرر می‌شنیدیم که تا می‌توانید شیر بخورید تا استخوان‌های قوی و بدن سلامتی داشته باشید. این توصیه، علاوه بر این‌که مصرف مقادیر زیاد شیر را با سلامت بیشتر استخوان در ارتباط می‌داند، همه افراد را شبیه به هم فرض می‌کند. به عبارت دیگر، مهم نیست فردی که قرار است شیر بخورد سردمزاج است یا نه، کمبود کلسیم دارد یا خیر، دچار بیماری‌های التهابی می‌باشد یا نه و یا اصلا به این ماده‌غذایی علاقه دارد یا از آن بدش می‌آید. در هر حال همه افراد -مگر تعداد کمی از افرد با مشکلات خاص شناخته شده- به این توصیه می‌شدند که مقادیر زیادی شیر بنوشند.
اما واقعیتی که ما از آن غافل بودیم این است که هر فردی ساختار بدنی ویژه‌ای دارد. تمایلات افراد متفاوت است و نیازهای آنها نیز می‌تواند فرق کند. پس یک توصیه واحد به همه افراد بی‌معنا است و ممکن است سلامت آنها را به‌خطر بیندازد.
مسئله دیگری که در این‌جا مطرح است این است که مقادیر زیاد شیر یا به‌عبارت صحیح‌تر مقادیری از شیر که بیشتر از نیاز فرد است، می‌تواند اثرات بدی ایجاد کند. یکی از این اثرات بد، همان اسیدی‌شدن خون و تحلیل استخوان‌ها برای خنثی‌کردن این اسید است.
پس اگر شیر به‌مقدار کافی برای هر فرد استفاده شود، احتمالا نه تنها موجب پوکی استخوان نشده، بلکه به استحکام این بافت هم کمک می‌کند.
شیر به کاهش پوکی استخوان کمک می‌کند
آیا تنها شیر خون را اسیدی می‌کند؟
برای بررسی بیشتر ارتباط شیر و پوکی استخوان باید این نکته را نیز در نظر بگیریم که این فقط شیر نیست که بقایای آن می‌تواند خون را اسیدی کند. گوشت، لبنیات، حبوبات، غلات و مغز‌ها هم همین ویژگی‌ها را دارند. با توجه به این‌که خاصیت اسیدی‌کننده شیر به پروتئین و فسفر آن نسبت داده می‌شود، سایر مواد غذایی که حاوی همین مواد هستند هم می‌توانند سبب پوکی استخوان شوند.
برای یک محقق باید به‌دقت مشخص شود که آیا در مطالعاتی که مصرف شیر را با پوکی استخوان مرتبط دانسته‌اند، سایر مواد غذایی و یا میزان دریافت پروتئین کنترل شده است یا نه. به عبارت دیگر، باید منتظر بمانیم تا مطالعات متا آنالیز و مروری بیشتری در این مورد نوشته شود، مطالعاتی که همه عوامل را در کنار هم بررسی کرده باشند و مطالعات زیادی را شاهد آورده باشند.
چیزی که قطعی است این است که قضاوت علمی صحیح بر مبنای چند مقاله صحیح نیست و لازم است انبوهی از مقالات شبیه به‌هم در مقالات مروری و متاآنالیز بررسی شوند تا اطلاعات بیشتر و واقعی‌تری به‌دست بیاید.
نکته دیگری که باید به آن اشاره کرد این است که خون به این راحتی‌ها اسیدی و یا قلیایی نمی‌شود. PH خون در یک محدوده باریک است و بدن علاوه بر کلسیمِ استخوان، دارای بافرهای دیگری نیز برای خنثی‌کردن این اسیدها می‌باشد.
یک ماده با خاکستر اسیدی به تنهایی نمی‌تواند اسید زیادی را تولید کند. اگر شما در کنار آن مقدار کافی مواد دارای خاکستر قلیایی مصرف کنید می‌تواند اثر آن را خنثی کند. به طور کلی مرکبات، میوه‌ها و سبزیجات پس از سوخت‌و‌ساز در بدن، خاکستر بازی تولید می‌کنند، اما مواد پر پروتئین و فسفر مثل گوشت، لبنیات، حبوبات، غلات و مغز‌ها خاکستر قلیایی دارند. اگر فردی به طور دائمی و به مقادیر زیاد از مواد با خاکستر اسیدی استفاده کند، احتمال تحلیل‌رفتن استخوان‌ها به‌دلیل از دست‌رفتن کلسیم برای خنثی‌کردن این اسید بیشتر است. با این حال اگر ترکیبی از مواد اسیدی و قلیایی استفاده شود، اسیدیته خون نرمال باقی می‌ماند.
همان‌طور که می‌بینید نمی‌توان به این راحتی‌ها ادعا کرد که مصرف شیر با اسیدی‌کردن خون سبب پوکی استخوان می‌شود. ارتباط شیر و پوکی استخوان به عوامل زیادی وابسته است که برخی از آنها میزان مصرف شیر، میزان سایر مواد اسیدی‌کننده یا قلیایی‌کننده خون و شرایط سلامت فرد است.
چه مقدار شیر بخوریم؟
با توجه به ارتباطی که بین مصرف شیر و پوکی استخوان مشاهده شده است، همچنان توصیه می‌شود که مصرف شیر را در برنامه غذایی روزانه خود قرار دهید. با این حال در مصرف لبنیات -همانند سایر مواد غذایی دیگر، افراط نکنید. اگر سردمزاج هستید، میزان شیری که مصرف می‌کنید باید کمتر از افراد گرم‌مزاج باشد و لازم است شیر را به شکل گرم‌شده و با کمی عسل میل کنید. بر حسب شرایط مختلف افراد، مصرف یک لیوان تا دو لیوان شیر در روز توصیه می‌شود. با این حال باید شرایط هر فرد و مزاج او به‌طور کامل بررسی گردد تا میزان مناسب مصرف لبنیات و از جمله شیر مشخص شود.
شیر در یک رژیم غذایی متعادل
سخن آخر
شیر و پوکی استخوان می‌توانند با هم مرتبط باشند. میزان مصرف شیر، شرایط فرد و میزان نیاز او به مواد مغذی مختلف، می‌تواند نتیجه برهم‌کنش شیر و پوکی استخوان را مشخص کند. مصرف شیر به مقدار مناسب و در یک رژیم غذایی متنوع، متعادل و سالم توصیه می‌شود. با این حال، در یک رژیم غذایی فقیر از مواد گیاهی و غنی از مواد حیوانی، مصرف شیر ممکن است با احتمال بیشتری به اسیدی شدن خون و در نتیجه تحلیل استخوان‌ها منجر شود. اما مصرف این ماده غذایی در شرایطی که در آن مقادیر کافی غذاهای گیاهی -که خاکستر آنها خون را قلیایی می‌کند- مصرف شوند، می‌تواند برای رشد و استحکام استخوان مفید هم باشد.
توصیه کلی تا پیشرفت بیشتر علم و ارائه جزئیات بیشتر، مصرف متعادل شیر در یک رژیم متنوع و سرشار از مواد غذایی گیاهی است.
سعی کنید همواره تعادل را در زندگی خود حفظ کنید تا بتوانید سلامتی را ماندگار کنید. به‌خاطر داشته باشید که هرگز یک ماده غذایی خاص به‌طور معجزه‌آسایی سبب آسیب‌رساندن به‌بدن و یا نجات شما نمی‌شود. چیزی که مهم است چینش مواد غذایی در رژیم کلی بر اساس شرایط فیزیکی و روانی هر فرد است.
از این‌که تا پایان این مقاله همراه ما بودید متشکریم.