پوکی استخوان یکی از مشکلات رایج در کهنسالی است. این عارضه به‌دلیل تغییرات هورمونی ناشی از یائسگی، در زنان بیشتر از مردان رخ می دهد. خیلی از افراد، قبل از این‌که متوجه شوند دچار پوکی استخوان شده‌اند دچار شکستگی می‌شوند و با مراجعه به پزشک، متوجه می‌شوند که پوکی دارند. معمولا پزشکانی که پوکی استخوان را درمان می‌کند (دکتر پوکی استخوان) متخصص روماتولوژی هستند و یا ارتوپد. اگر پس از شکستن استخوان به دکتر مراجعه کرده باشید و سپس متوجه پوکی استخوان خود شده باشید، احتمالا نزد دکتر ارتوپد رفته‌اید. با این حال، متخصص روماتولوژی نیز یکی از تخصص‌هایی است که برای درمان اسئوپروز اولویت دارد. این دو تخصص برای درمان پوکی استخوان نزدیک به هم کار می‌کنند، با این حال برخی از تفاوت‌ها بین آنها وجود دارد که آنها را بررسی می‌کنیم، تا بتوانید بهتر تصمیم بگیرید که کدام تخصص را برای دکتر پوکی استخوان انتخاب کنید.
علاوه بر این دو تخصص، برخی از حوزه‌های دیگر پزشکی هم با درمان پوکی استخوان مرتبط هستند که درباره آنها و ارتباطی که با درمان استئوبروز دارند نیز مطالبی خواهیم گفت.
دکتر پوکی استخوان: روماتولژ یا ارتوپد؟
به دلیل وجود هم‌پوشانی زیاد بین رشته‌ها و تخصص‌های پزشکی، تشخیص این‌که برای مشکل خود به کدام تخصص مراجعه کنید، اغلب دشوار است.
این انتخابِ دشوار، به‌ویژه برای ارتوپدی و روماتولوژی وجود دارد، زیرا هر دوی این متخصصان، درد مفاصل را درمان می‌کنند و ممکن است به عنوان دکتر پوکی استخوان مورد رجوع قرار بگیرند.
ارتوپدها، جراحانی هستند که به بیماری‌ها و آسیب‌های استخوان و مفاصل مانند آرتریت، آرتروز و ضربه‌ها رسیدگی می‌کنند. در مقابل، روماتولوژیست‌ها پزشکان داخلی هستند که بر مشکلات خودایمنی و درمان غیر‌جراحی چنین بیماری‌هایی تمرکز می‌کنند، جایی که داروها و یا فیزیوتراپی می‌توانند درمان مناسب را ارائه دهند.
درک حوزه‌هایی که این دو تخصص پوشش می‌دهند برای تصمیم‌گیری آگاهانه در مورد انتخاب دکتر پوکی استخوان مهم است.
متخصص روماتولوژی چه‌کاری انجام می‌دهد؟
روماتولوژی علل، تاثیر و درمان اختلالات خودایمنی التهابی بر روی بدن انسان را مطالعه می‌کند. در یک اختلال خودایمنی، سیستم ایمنی خود بیمار دچار اختلال می‌شود و به‌جای حمله به عوامل بیماری‌زا یا خارجی، به بافت سالم بدن خود حمله می‌کند.
روماتولوژیست‌ها تجربه تشخیص و درمان بیش از 100 مشکل سیستمیک آرتریت بزرگسالان، نوجوانان و تمپورال را دارند. آنها بیماری‌های مکانیکی مفصل، استخوان، عضله، و بیماری‌های بافت نرم و همبند را درمان می‌کنند. بیماری‌های زیر در حوزه تخصص روماتولوژیست است:
- سندرم آنتی‌فسفولیپید (APS)
- درماتومیوزیت
- اریتماتوز
- فیبرومیالژیا
- نقرس
- لوپوس (SLE)
- میوزیت
- پلیمیالژیا روماتیکا (PMR)
- سارکوئیدوز
- اسکلرودرمی
- سندرم شوگرن
- واسکولیت
متخصص ارتوپد چه می‌کند؟
ارتوپدها اختلالات، آسیب‌ها، پیشگیری، درمان و ترمیم سیستم اسکلتی و مفاصل، رباط‌ها و عضلات مربوط به آن را مدیریت می‌کنند.
ارتوپدها و جراحان ارتوپد به‌طور ویژه در زمینه تشخیص و درمان بیماری‌های استخوان و مفاصل آموزش دیده‌اند. آنها از مجموعه‌ای از روش‌های برای کمک به تشخیص و درمان استفاده می‌کنند.
یک پزشک ارتوپد مشکلاتی مانند موارد زیر را درمان می‌کند:
- آرتروز
- درد عصب
- مفاصلی که باید با جراحی ترمیم شوند
- اسکولیوز
- گردن‌درد
- کمردرد
- فتق دیسک
- سیاتیک
- پوکی استخوان
- اعصاب فشرده
- نوروپاتی
دکتر پوکی استخوان باید چه تخصصی داشته باشد؟
همان‌طور که دیدید، روماتولوژیست‌ها و متخصصان ارتوپدی برای مراجعه به عنوان دکتر پوکی استخوان بهترین گزینه هستند. اگرچه شما پوکی استخوان را در لیست دکتر ارتوپد می‌بینید، اما با یک سرچ ساده در اینترنت متوجه می‌شوید که متخصص روماتولوژی هم از بسیاری از جهات و گاهی حتی بیشتر از دکتر ارتوپد به‌عنوان دکتر پوکی استخوان در نظر گرفته می‌شود.
علاوه بر این دو تخصص، تخصص‌های زیر نیز می‌توانند در درمان پوکی استخوان کمک کنند و گاهی درمان این عارضه، مستلزم همکاری نزدیک همه این تخصص‌ها با هم است:
- متخص غدد
- پزشک خانواده یا پزشک عمومی
- متخص سالمندی
- متخص زنان و زایمان
- پزشک طب فیزیکی
بیایید ببینیم هر کدام از این پزشکان در چه شرایطی به درمان پوکی استخوان کمک می‌کنند.
نقش متخصص غدد به عنوان دکتر پوکی استخوان
پوکی استخوان بسیاری از اوقات به‌دلیل مسائل هورمونی ایجاد می‌شود. اختلالات غدد درون‌ریز شایع‌ترین علت پوکی استخوان ثانویه در مردان و زنان است. از آنجایی که بیماری‌های غدد درون‌ریز شایع هستند (از جمله دیابت، پرکاری پاراتیروئید و پرکاری تیروئید)، باید در تشخیص افتراقی و مدیریت استئوپروز در نظر گرفته شوند. پاتوژنز از دست‌دادن استخوان ناشی از هورمون، شامل چندین جزء از چرخه بازسازی استخوان می‌شود و در بسیاری از موارد به‌طور کامل مشخص نشده است. با این حال، شناسایی یک علت زمینه‌ای و اصلاح کم‌کاری یا عملکرد بیش از حد غدد درون‌ریز، اغلب می‌تواند منجر به افزایش تراکم معدنی استخوان شود. به‌طور خاص، دیابت قندی، پرکاری پاراتیروئید و پرکاری تیروئید در هر دو زمینه از دست‌دادن استخوان و خطر شکستگی در نظر گرفته می‌شود.
به عبارت دیگر، اگرچه ارتوپد و روماتولوژ به‌عنوان دکتر پوکی استخوان یک مرجع مفید هستند، اما گاهی نیاز به دکتر غدد است تا مشکلات هورمونی را که سبب پوکی استخوان شده است ار ریشه حل کند. به‌عنوان مثال، اگر تشخیص داده شود که پوکی استخوان شما در ارتباط با پرکاری یا کم‌کاری تیروئید است، متخصص ارتوپدی و یا روماتولژ احتمالا شما را به متخصص غدد ارجاع می‌دهد.
پزشک خانواده یا پزشک عمومی به عنوان دکتر پوکی استخوان
پزشک عمومی می‌تواند به شما آموزش‌های کلی را بدهد تا بدانید که چطور زندگی خود را پیش ببرید تا دچار پوکی استخوان نشوید و یا این پوکی، به شکستگی استخوان منجر نشود. توصیه‌های غذایی، ورزشی، مکمل‌های رایج و برخی از آزمایشاتِ تشخیص ابتدایی در حوزه کار پزشک عمومی است. اگرچه در ایران پزشک خانواده چندان جا افتاده نیست، در خارج از کشور این پزشکان خط اول درمان محسوب شده و به‌عنوان دکتر پوکی استخوان قبل از پزشک متخصص، به مشکلات بیمار رسیدگی می‌کنند.
متخصص سالمندی به عنوان دکتر پوکی استخوان
پزشکان سالمندی که به آنها «متخصص طب سالمندی» نیز گفته می‌شود، در مراقبت از افراد مسن که اغلب دارای مشکلات پزشکی پیچیده هستند، تخصص دارند. آنها به‌ویژه بر عملکرد افراد پیر و کمک به حفظ کیفیت زندگی آنها تمرکز می‌کنند. این متخصصان می‌توانند به‌طور تخصصی در زمینه پوکی استخوان افراد سالمند خدمات ارائه دهند.
متخصص زنان و زایمان به عنوان دکتر پوکی استخوان
از آنجا که هورمون‌های زنانه، نقش مهمی در ساخت استخوان دارند، متخصص زنان نیز گاهی به‌عنوان دکتر پوکی استخوان درگیر روند درمان می‌شود. این در مورد زنان یائسه، زنانی که دچار یائسگی زودرس شده‌اند و خانم‌هایی که به دلایل مختلف از جمله سرطان، رحم و تخمدان خود را برداشته‌اند صدق می‌کند. به عبارت دیگر، این زنان ممکن است برای تشخیص و پیگیری روند درمان پوکی استخوان خود و گاهی درمان‌های هورمونیِ جایگزین، نیاز به مشاوره دکتر زنان داشته باشند. در این موارد ارتوپد یا متخصص روماتولوژی افراد را به متخصص زنان ارجاع می‌دهد. در این شرایط ممکن است پزشک برای شما آزمایشات تکمیلی بنوسید و یا از رحم و تخمدان شما سونوگرافی کند. این‌ها به او کمک می‌کنند تا تشخیص دهد وضعیت هورمونی شما دقیقا چطور است و چه اقدامی برای کندکردن و یا معکوس‌کردن پوکی استخوان باید انجام گردد.
پزشک طب فیزیکی
پزشکان طب فیزیکی و توانبخشی (PM&R) که به‌عنوان «فیزیاتر» نیز شناخته می‌شوند، طیف گسترده‌ای از مشکلات پزشکی را که بر مغز، نخاع، اعصاب، استخوان‌ها، مفاصل، رباط‌ها، ماهیچه‌ها و تاندون‌ها تأثیر می‌گذارند، درمان می‌کنند. این تخصص خیلی کهنه نیست و از تخصص‌های جدید در حوزه پزشکی محسوب می‌شود. این پزشکان نیز می‌توانند کمک زیادی به روند درمان پوکی استخوان کنند. در صورت نیاز آنها شما را به پزشکان دیگر نیز ارجاع می‌دهند و آزمایشات خاصی را برای شما انجام می‌دهند.
به طور کلی، گاهی مجموعه از تخصص‌های مختلف برای درمان پوکی استخوان وارد عمل می‌شوند. تعداد متخصصان مورد نیاز با توجه به زمینه‌هایی که پوکی استخوان را ایجاد کرده است می‌تواند متفاوت باشد. برای مثال در اختلالات هورمونی معمولا از آندوکرینولوژیست یا همان متخصص غدد کمک گرفته می‌شود. در مسائل مربوط به هورمون‌های زنانه، از متخصص زنان و در سالمندان از متخصص طب سالمدنی بهره برده می‌شود. اما به طور معمول، این پزشکان بیشتر در حاشیه درمان اسئوپروز هستند. دکتر پوکی استخوان که بیشترین ارجاع را برای درمان این عارضه دارد، متخصص روماتولوژی و ارتوپد است. معمولا افراد برای درمان مشکلات مربوط به پوکی استخوان خود به این تخصص‌ها مراجعه می‌کنند و آنها درصورت نیاز، بیمار را به پزشکان دیگر ارجاع می‌دهند.
سخن آخر
پوکی استخوان یکی از بیماری‌های شایعی است که مخصوصا در سالمندان زن بسیار رایج است. دکتر پوکی استخوان می‌تواند روماتولژ باشد و یا ارتوپد. با این حال برخی از تخصص‌های دیگر مثل دکتر غدد، دکتر متخصص سالمندی، متخصص زنان و زایمان و پزشک طب فیزیکی هم می‌توانند در این زمینه کمک کنند. گاهی درمان پوکی استخوان مسلتزم کار تیمی از پزشکان با هم است. اگرچه این عارضه در افراد کهنسال به طور کامل بهبود نمی‌یابد، اما می‌توان آن را کند کرد و یا تا حدودی بهبود بخشید. علاوه بر مراجعه به پزشک و انجام درمان‌های دارویی، لازم است زیر نظر متخصص ورزش کنید و همچنین رژیم غذایی خوبی داشته باشید. مواد غذایی غنی از کلسیم، پروتئین و فسفر برای درمان پوکی استخوان توصیه می‌شوند. برای اطلاعات بیشتر در مورد مواد غذایی و درمان‌های غذایی پوکی استخوان، می‌توانید به متخصص تغذیه مراجعه کنید.
