پوکی استخوان یا به اصطلاح Osteoporosis یکی از بیماری‌های رایج است که می‌تواند در تمام سنین بروز داده شود و عوارض و مشکلات متعددی را به همراه دارد. این بیماری مراحل مشخصی دارد که در هر یک از آن‌ها فرد با علائم و مشکلات خاصی مواجه می‌شود. با توجه به رایج بودن بیماری به واسطه تغذیه و رژیم غذایی نامناسب، عدم تحرک کافی، مشکلات ژنتیکی و… نیاز است تا بدانید مرحله اول شروع پوکی استخوان کی اتفاق می‌افتد و در این مرحله و همچنین مراحل بعد با چه علائم، مشکلات و عوارضی دست و پنجه نرم خواهید کرد. با داشتن این آگاهی نسبت به مرحله اول و دیگر مراحل شروع پوکی استخوان، می‌توانید از ترویج و تشدید این بیماری در بدن خود جلوگیری کرده و در سریعترین زمان زیر نظر پزشک آن را درمان کنید.
در ادامه تمام مراحل پوکی استخوان به همراه علائم و عوامل مؤثر در ایجاد این بیماری را به طور کامل مورد بررسی قرار می‌دهیم.
بررسی مراحل پوکی استخوان
به طور کلی پوکی استخوان ۴ مرحله اصلی دارد که در ادامه هر یک از آن‌ها را به اختصار بررسی می‌کنیم.
مرحله ۱
در مرحله اول سرعت تشکیل استخوان‌های جدید با سرعت از دست دادن برخی بافت استخوانی یکسان می‌شود. در چنین شرایطی با از دست دادن بافت‌های استخوانی قدیمی، بافت‌های استخوانی جدید به حد کافی در بدن ساخته نمی‌شوند. معمولاً در این مرحله نمرات تست تراکم استخوان بالای ۱- است و علائم مشخص و مشهودی بروز داده نمی‌شود.
مرحله ۲
در مرحله دوم پوکی استخوان، سرعت از دست دادن بافت‌های استخوانی بسیار سریعتر از سرعت ایجاد بافت‌های جدید می‌شود. در این مرحله ممکن است نمرات تراکم استخوان پایین‌تر از مرحله قبل و بین ۱- تا ۲. ۵- باشد. این مرحله هم معمولاً علامت مشخصی ندارد.
مرحله ۳
اما در مرحله سوم به واسطه افزایش سرعت از دست دادن بافت استخوانی، شما در معرض خطر بیشتری قرار می‌گیرید و ممکن است شکستگی‌های جزئی و کلی را هم تجربه کنید. در این مرحله معمولاً نتیجه تست تراکم استخوان کمتر از ۲. ۵- خواهد بود.
مرحله ۴
در مرحله آخر شدت این بیماری به حد قابل توجهی افزایش پیدا می‌کند و خطر شکستگی هم به نسبت بیشتر خواهد شد. همچنین در این مرحله تغییراتی در ستون فقرات بیمار هم به وجود می‌آید که به واسطه آن ممکن است با کاهش قد و خمیده شدن بدن خود مواجه شوید. اگر در این مرحله پوکی استخوان قرار داشته باشید، احتمالاً شکستگی‌های متعدد را تجربه خواهید کرد.
همانطور که متوجه شدید در مرحله اول دوم معمولاً علائم مشهودی وجود ندارد و شما نمی‌توانید به راحتی پوکی استخوان را تشخیص دهید. به همین واسطه بهترین راه برای پیشگیری از ابتلا به این بیماری و همچنین جلوگیری از وارد شدن به سطح‌های بالاتر در صورت ابتلا، آزمایش سنجش تراکم استخوان است. در حال حاضر شما می‌توانید از خدمات سنجش تراکم استخوان در تهران این مجموعه نهایت استفاده را ببرید.
علائم پوکی استخوان چیست؟
در ادامه مطلب انواع علائم شاخص و اصلی پوکی استخوان را بررسی می‌کنیم. باید توجه داشته باشید که این علائم می‌تواند در هر یک از چهار مرحله اصلی این بیماری، از لحاظ نوع و شدت متغیر باشند.
شکستگی‌های جزئی و کلی
به عنوان یکی از اصلی‌ترین علائم پوکی استخوان می‌توانیم به شکستگی‌های جزئی و کلی اشاره کنیم. همانطور که گفتیم یکی از نشانه‌های اولیه پوکی استخوان در مراحل میانه، تجربه شکستگی‌های جزئی و کلی است که به واسطه کاهش تراکم استخوان‌ها و همچنین بر هم خوردن نسبت تولید بافت استخوانی جدید و از دست دادن بافت قدیمی، رخ می‌دهد. به عبارت دیگر به واسطه پوکی استخوان، تراکم و مقاومت بافت استخوانی کاهش پیدا کرده و در راستای آن آستانه نیرو مورد نیاز برای بروز شکستگی‌های جزئی و کلی در استخوان هم کاهش پیدا می‌کند. معمولاً هر نوع شکستگی می‌تواند نوعی هشدار اولیه برای تشخیص پوکی استخوان باشد و ممکن است تا قبل از بروز شکستگی، تشخیص این بیماری سخت باشد.
درد در استخوان‌ها و مفاصل
دیگر علامت شایع این بیماری، استخوان درد است. البته باید توجه داشته باشید هنگامی که کاهش تراکم بافت استخوانی بدن به سمت پوکی استخوان می‌رود، با درد مواجه می‌شوید. اما معمولاً درد در مراحل اولیه پوکی استخوان بروز داده نمی‌شود. معمولاً استخوان درد در ناحیه بازو، پا و کمر شایع است. استخوان دردی که بیانگر وجود این بیماری باشد، می‌تواند تدریجی یا ناگهانی باشد که به صورت خفیف و شدید بروز داده می‌شود. معمولاً درد در بیماران مبتلا به پوکی استخوان به واسطه بدشکلی استخوان‌ها آیا شکستگی‌های جزئی است.
قوز بیش از حد کمر
قوز کردن بیش از حد در یک بازه زمانی کوتاه، می‌تواند یکی دیگر از علائم پوکی استخوان به حساب بیاید. همانطور که گفتیم این بیماری می‌تواند منجر به تغییر شکل بافت‌های استخوانی و در نتیجه نافرم شدن بدن بشود. تغییر شکل ستون فقرات در ناحیه گردن و‌شانه‌ها رخ می‌دهد. این حالت می‌تواند سوءهاضمه و مشکلات تنفسی را هم در فرد بیمار ایجاد کند. در نتیجه اگر اخیراً ایران قوز کمرتان زیاد شده، ممکن است به پوکی استخوان مبتلا شده باشید.
به علاوه با تضعیف و تخریب استخوان‌های بدن، مهره‌های ستون فقرات خمیده می‌شوند و حالت قوز کمر باعث کاهش قد خواهد شد. در این راستا به دیسک‌های بین مهره‌ای ستون فقرات هم فشار و آسیب وارد می‌شود که این موضوع آن در کاهش قد تأثیر دارد.
کمر درد
در راستای مورد قبل، کمردرد هم می‌تواند از علائم پوکی استخوان باشد. با تضعیف بافت استخوانی بدن، مهره‌های ستون فقرات هم تحت تأثیر قرار می‌گیرند و ممکن است با درد‌های عضلانی، درد‌های استخوانی و مشکلاتی از قبیل تنگی کانال نخاعی مواجه شوید.
تغییر شکل و یافت ناخن‌ها
افراد مبتلا به پوکی استخوان معمولاً ناخن‌های شکننده‌ای دارند. پوست پوست شدن، ترک خوردن، خشکی و نازک شدن ناخن‌ها همگی جزء علائم پوکی استخوان هستند. البته همیشه بروز این علائم در ناخن‌ها بیانگر بیماری پوکی استخوان نیست و ممکن است صرفاً میزان مواد مغذی و ویتأمین‌های بدن شما کم باشد. اما به هر حال می‌تواند هشدار دهنده اولیه پوکی استخوان هم به حساب بیاید.
مشکلات دندان و لثه
به طور کلی این بیماری می‌تواند تمام بافت‌های استخوانی بدن از جمله استخوان‌های فک و دهان را تحت تأثیر قرار دهد و تضعیف کند. در نتیجه افراد مبتلا به پوکی استخوان، معمولاً با مشکلات عفونتی و التهابی در دندان و لثه دست و پنجه نرم می‌کنند.
مشکل در فعالیت با دست‌ها
با تضعیف استخوان‌های بدن، ممکن است نگه داشتن‌اشیا با دست برایتان دشوار باشد و به همین واسطه وسایل به سرعت از دستتان بیفتد. به طور کلی ممکن است هنگام فعالیت با دست با مشکلات و ناتوانی‌های زیادی مواجه شوید و نتوانید فعالیت‌های روزمره‌تان را به صورت عادی انجام دهید.
عوامل و شرایط مؤثر در ایجاد پوکی استخوان کدامند؟
به طور کلی عوامل اصلی و مؤثر در بروز و ایجاد پوکی استخوان در افراد مختلف عبارتند از:
- نژاد سفید پوست و دیگر نژاد‌های آسیایی بیشتر در خطر ابتلا به بیماری پوکی استخوان قرار دارند
- به طور کلی زنان بیشتر از مردان به پوکی استخوان مبتلا می‌شوند
- زنان یائسه معمولاً در معرض ابتلا به پوکی استخوان قرار دارند
- بی اشتهایی عصبی و پرخوری عصبی هم یکی از عوامل ایجاد پوکی استخوان به حساب می‌آیند
- افرادی که اسکلت بدنی کوچکی دارند ممکن است سریعتر به پوکی استخوان مبتلا شوند
- به نسبت هرچه سن بالاتر برود، احتمال و خطر ابتلا به این بیماری هم افزایش پیدا می‌کند
- سابقه خانوادگی از قبیل مشکلات ژنتیکی و ارثی هم در افزایش احتمال بروز پوکی استخوان تأثیر به سزایی دارند
- رژیم غذایی نامناسب و عدم تحرک کافی می‌تواند باعث بروز پوکی استخوان بشود
- استعمال دخانیات و مصرف مشروبات الکلی هم در بروز پوکی استخوان مؤثر هستند
چه زمانی نیاز است به پزشک مراجعه کنیم؟
همانطور که گفتیم پوکی استخوان در مراحل ابتدایی علائم خاصی ندارد و شما نمی‌توانید بر اساس یکسری مشکلات و علائم، آن را به راحتی تشخیص دهید. پس بهتر است از سنجش تراکم استخوان در بازه‌های زمانی مشخص به صورت روتین غافل نشوید و همچنین در صورت بروز علائم جزئی مانند تغییر در بافت ناخن‌ها، قوز کردن بیش از حد، درد در ناحیه کمر و ستون فقرات و همچنین درد‌های مفصلی و استخوانی، حتماً در اولین فرصت به پزشک متخصص مراجعه کنید تا بعد از تست و آزمایش‌های مشخص در صورت وجود، بیماری تشخیص داده شود و بتوانید به سرعت برای درمان و جلوگیری از تشدید پوکی استخوان زیر نظر پزشکی اقدام کنید.
