استخوان بافت زنده‌ای که سلول‌های اون دائما در حال تجزیه و جایگزین‌شدن هستن. اصولا پوکی استخوان (osteoporosis) زمانی بروز می‌کنه که روند ایجاد استخوان جدید با از بین رفتن استخوان قدیمی هماهنگ نباشه. در این شرایط به‌قدری استخوان‌ها ضعیف می‌شن که حتی فشارهای خفیفی مانند خم‌شدن یا سرفه‌کردن می‌تونن باعث شکستگی اون‌ها بشن. شکستگی‌های مرتبط با پوکی استخوان بیشتر در لگن، مچ دست یا ستون فقرات رخ می‌دن.
اگرچه این بیماری مردان و زنان از هر نژادی رو درگیر می‌کنه اما زنان سفیدپوست و آسیایی، به‌ویژه زنان مسن‌تر که یائسه‌شدن، در معرض بالاترین خطر قرار دارن. داشتن یه رژیم غذایی سالم، انجام منظم تمرینات ورزشی و مصرف دارو تحت نظر پزشک می‌تونن به جلوگیری از تحلیل استخوان یا تقویت استخوان‌های ضعیف‌شده کمک کنن. برای دریافت پاسخ جامع سوال پوکی استخوان چیست؟ با ما همراه باشید.
علائم بروز پوکی استخوان چیست؟
اگرچه در مراحل اولیه تحلیل استخوان هیچ علامت خاصی رو تجربه نمی‌کنین اما زمانی‌که استخوان‌ها در اثر پوکی استخوان ضعیف شدن ممکن با علائم و نشانه‌های زیر مواجه بشید:
- کمردرد ناشی از شکستگی یا فروپاشی مهره‌های ستون فقرات
- کوتاهی قد در طول زمان
- خمیده‌شدن پشت و گرایش رو به جلو بدن
- شکستگی ناگهانی و دور از انتظار استخوان
- تنگی نفس به علت کاهش ظرفیت ریه در اثر فشرده‌شدن دیسک‌های ستون فقرات
اگر اخیرا دچار یائسگی زودرس شدید، به میزان زیادی داروهای کورتیکواستروئید مصرف می‌کنین یا اگر والدین شما سابقه شکستگی لگن دارن، بهتر در مورد مساله پوکی استخوان چیست؟ و میزان خطر ابتلای خودتون با پزشک متخصص مشورت کنین.
علت ابتلا به پوکی استخوان چیست؟
جالب که بدونید استخوان‌های شما در حالت نوسازی دائمی هستن و به‌محض تخریب استخوان قدیمی، استخوان جدید ساخته میشه. در سنین کودکی و نوجوانی بدن شما سریعتر از اینکه استخوان قدیمی رو تجزیه کنه، استخوان جدید رو می‌سازه و به‌همین‌دلیل توده استخوانی شما مدام در حال افزایش هستش.
اکثر افراد در سن 30 سالگی به اوج توده استخوانی خودشون می‌رسن. با افزایش سن، سرعت این روند کند میشه و توده استخوانی سریعتر از آنچه که تصور بکنید از بین می‌ره تا ایجاد بشه. بنابراین، میزان احتمال ابتلا به پوکی استخوان تا حدی به میزان توده استخوانی شما در سنین جوانی بستگی داره.
فاکتورهای خطر موثر در ابتلا به پوکی استخوان چیست؟
از فاکتورهای خطر موثر در افزایش احتمال ابتلا به پوکی استخوان می‌تونیم به موارد زیر اشاره کنیم.
فاکتورهای خطر غیرقابل کنترل
مواردی چون:
- جنسیت: زنان بسیار بیشتر از مردان در معرض ابتلا به پوکی استخوان هستن.
- سن: هر چه سن شما بالاتر می‌ره، خطر ابتلا به پوکی استخوان بیشتر میشه.
- نژاد: اگر سفیدپوست یا آسیایی‌تبار هستین، بیشترین خطر ابتلا به پوکی استخوان رو دارین.
- سابقه خانوادگی: داشتن والدین یا یک خواهر و برادر با سابقه ابتلا به پوکی استخوان، شما رو در معرض خطر بیشتری قرار میده.
سطوح هورمونی
خطر ابتلا به پوکی استخوان در افرادی‌که میزان هورمون‌های جنسی و تیروئید در بدنشون خیلی زیاد یا خیلی کم، بیشتر هستش. اصولا کاهش سطح هورمون‌های جنسی باعث ضعیف شدن استخوان‌ها میشه. به‌همین‌دلیل، کاهش سطح استروژن در دوران یائسگی یکی از قوی‌ترین فاکتورهای خطر برای ابتلا به پوکی استخوان هستش.
ترشح بیش‌ازحد هورمون‌های تیروئید می‌تونه باعث تحلیل رفتن استخوان‌ها بشه. طبق مطالعات صورت‌گرفته، این مساله در مورد هورمون‌های غده پاراتیروئید و غدد فوق کلیوی هم صدق می‌کنه.
رژیم غذایی
واقعا اثرات تغذیه نادرست در بروز پوکی استخوان چیست؟ کمبود کلسیم در ایجاد پوکی استخوان نقش داره چراکه استخوان‌ها برای بازسازی خودشون به این ماده معدنی نیاز دارن. به‌همین‌علت، بروز اختلالات اشتها و کمبود وزن شدید باعث ضعیف شدن استخوان‌ها میشه.
سبک زندگی
افرادی‌که زمان زیادی رو در حالت نشسته می‌گذرونن در مقایسه با افراد فعالیت‌تر، بیشتر در معرض خطر ابتلا به پوکی استخوان هستن. چون فعالیت بدنی باعث حفظ تعادل و بهبود وضعیت بدن میشه. مصرف بیش‌ازحد الکل یا تنباکو خطر ابتلا به پوکی استخوان را افزایش میده.
شرایط پزشکی
معمولا خطر پوکی استخوان در افرادی‌که مشکلات پزشکی خاصی مانند بیماری سلیاک، بیماری التهابی روده، بیماری کلیوی یا کبدی، سرطان و روماتیسم مفصلی دارن، خیلی بیشتر هستش. اما اثرات استفاده طولانی‌مدت از داروهای کورتیکواستروئید خوراکی یا تزریقی در بروز پوکی استخوان چیست؟ داروهایی مثل پردنیزون و کورتیزون، در روند بازسازی استخوان اختلال ایجاد می‌کنن. پس حتما تحت نظر پزشک از داروهای کورتونی استفاده کنین.
عوارض پوکی استخوان چیست؟
در زمان ابتلا به پوکی استخوان، استخوان‌های تشکیل‌دهنده ستون فقرات (مهره‌ها) می‌تونن تا حدی ضعیف بشن که شما با کمردرد، کاهش قد و خمیدگی رو به جلو بدن مواجه بشید.
شکستگی استخوان، به‌ویژه در ستون فقرات یا لگن، جدی‌ترین عارضه پوکی استخوان هستش. شکستگی لگن اغلب در اثر زمین خوردن ایجاد میشه و می‌تونه منجر به ناتوانی و حتی افزایش خطر مرگ در سال اول پس از آسیب بشه.
راهکارهای پیشگیری از بروز پوکی استخوان چیست؟
مرحله قبل از پوکی استخوان استئوپنی نامیده میشه. وضعیتی‌که در آن میزان تراکم استخوان کمتر از میانگین سنی شما هستش، اما اونقدر پایین نیست که به‌عنوان پوکی استخوان طبقه‌بندی بشه. بهتر بدونید که استئوپنی همیشه منجر به پوکی استخوان نمیشه. اگه به استئوپنی مبتلا هستین، اقداماتی مانند تغذیه خوب و ورزش منظم وجود داره که می‌تونید برای حفظ سلامت استخوان‌ها و کاهش خطر ابتلا به پوکی استخوان انجام بدید.
پزشک هم ممکن است یکی از درمان‌های تقویت‌کننده رو بسته به میزان خطر شکستگی استخوان شما تجویز کنه تا مانع از بروز مشکلات بعدی بشه.
همه مردان و زنان 18 تا 50 ساله به 1000 میلی‌گرم کلسیم در روز نیاز دارن. زمانی‌که زنان 50 ساله و مردان 70 ساله می‌شن، این مقدار باید به 1200 میلی‌گرم در روز افزایش پیدا کنه. از منابع غذایی غنی از کلسیم می‌تونیم به لبنیات کم‌چرب، سبزیجات با برگ سبز تیره، ماهی سالمون و ساردین و محصولات سویا اشاره کنیم.
اگر دریافت کلسیم کافی از طریق رژیم غذایی براتون دشوار، حتما مصرف مکمل‌های کلسیم رو شروع کنین. البته پزشکان توصیه می‌کنن که کل کلسیم دریافتی نباید بیش از 2000 میلی‌گرم در روز باشه، چراکه باعث بروز بیماری قلبی و حتی سنگ کلیه میشه.
اما نقش ویتامین Dدر پیشگیری از پوکی استخوان چیست؟ این ویتامین به اندازه کلسیم در کاهش خطر ابتلا به پوکی استخوان موثر هستش. چون توانایی بدن برای جذب کلسیم رو بهبود می‌بخشه. مقداری از ویتامین D رو میشه از طریق تماس مستقیم با نور خورشید دریافت کرد و از منابع غذایی سرشار از این ویتامین میشه به روغن کبد ماهی، ماهی قزل آلا و سالمون اشاره کرد.
اگرچه اکثر افراد به حداقل 600 واحد بین‌المللی (IU) ویتامین D در روز نیاز دارن اما این میزان پس از 70 سالگی باید به 800 IU در روز افزایش پیدا کنه. از نظر پزشکان تامین حداکثر 4000 واحد ویتامین D در روز برای اکثر افراد بی‌خطر هستش.
نحوه تشخیص پوکی استخوان چیست؟
پزشک در صورت وجود علائم مشکوک معمولا دستور انجام آزمایش خون و سنجش تراکم استخوان رو میده. سنجش تراکم استخوان نوعی روش اسکن با اشعه ایکس که از مقادیر بسیار کمی تابش برای تعیین میزان استحکام استخوان و نسبت مواد معدنی در استخوان‌های ستون فقرات، لگن یا مچ دست استفاده می‌کنه.
اصولا همه زنان بالای 65 سال و مردان بالای 70 سال باید برای انجام این آزمایش اقدام کنن. سنجش تراکم استخوان ممکن برای افراد دارای فاکتورهای خطر پوکی استخوان، در سنین جوانی انجام بشه.
روش‌های درمان پوکی استخوان چیست؟
نحوه درمان اصولا به میزان شدت این بیماری بستگی داره. اگر وضعیت شما خفیف باشه، ممکن نیاز به دارودرمانی نداشته باشید و فقط با اصلاح سبک زندگی، مصرف مکمل‌های کلسیم و ویتامین D، تغذیه مناسب و ورزش منظم به نتایج مطلوبی برسید. از داروهای موثر برای درمان پوکی استخوان متوسط تا شدید می‌تونیم به موارد زیر اشاره کنیم:
- بیس‌فسفونات‌ها. این داروها اصولا برای بیماران در معرض خطر شکستگی استخوان تجویز می‌شن. چون از طریق ممانعت از بازجذب بافت استخوانی، قدرت افزایش تراکم استخوان رو دارن.
- دنوزوماب. معمولا این دارو به‌صورت تزریق زیر پوستی هر شش ماه یکبار مصرف میشه و اغلب قدرت اثرگذاری بیشتری نسبت به بیس‌فسفونات‌ها در افزایش تراکم استخوان داره.
- داروهای مختص هورمون‌درمانی. استروژن‌درمانی به‌صورت خوراکی یا تزریقی به‌خصوص بلافاصله بعد از یائسگی، به حفظ تراکم استخوان کمک زیادی می‌کنه. مصرف داروهای جایگزین هورمون تستوسترون می‌تونه به بهبود علائم پوکی استخوان در مردان کمک کنه.
- داروهای استخوان‌ساز. اگر پوکی استخوان شدید دارید یا داروهای ذکرشده به اندازه کافی موثر نباشن، ممکن پزشک مصرف داروهای استخوان‌ساز مثل تری‌پاراتید و روموسوزوماب رو توصیه کنه. معمولا این داروها تزریقی هستن و باید توسط پزشک تجویز بشن.
اما از نظر پزشکان، بهترین راهکار مقابله با پوکی استخوان چیست؟ اگرچه با وجود داروهای موجود، حتی اگر به پوکی استخوان هم مبتلا بشید جای نگرانی نیست، اما همیشه پیشگیری بهتر از درمان هستش. اگر به‌دلیل داشتن فاکتورهای خطر یا علائم خاص نگران ابتلای خود هستید، حتما قبل از سنین میانسالی برای انجام تست غربالگری سنجش تراکم استخوان اقدام کنین.
سخن آخر
بنابراین در پاسخ به سوال پوکی استخوان چیست؟ باید گفت پوکی استخوان وضعیت نگران‌کننده‌ای که می‌تونه باعث بروز عوارض جدی مثل شکستگی ناگهانی استخوان پا، مچ دست، ستون فقرات، لگن و غیره بشه. خبر خوب این که کارهای زیادی می‌تونید برای پیشگیری و درمان پوکی استخوان انجام بدید، از تغذیه صحیح و ورزش گرفته تا مصرف داروهای مناسب تحت نظر پزشک. توصیه می‌کنیم که همزمان با افزایش سن، در مورد یک برنامه پیشگیری یا درمانی مناسب به‌منظور بهبود سلامت استخوان‌ها، با پزشک خودتون مشورت کنین.
